Generalnie można przyjąć, że jeśli chodzi o postawienie tezy pracy dyplomowej lub magisterskiej, możliwe są dwa źródła, a mianowicie: inspiracja może pochodzić od samego studenta, jak wspomniano powyżej, lub temat może być narzucony przez promotora. lub w miejscu pracy lub w innej instytucji. Samodzielny wybór tematu badawczego przez studenta jest zwykle wynikiem lektury literatury studenckiej na ten temat, umiejętności krytycznego spojrzenia na inne prace naukowe, uważnej obserwacji konkretnych wydarzeń lub procesów gospodarczych, czy wreszcie fascynacji konkretnym problemem. W odniesieniu do pytań badawczych stawianych przez promotora nie ogranicza to możliwości prezentowania przez studenta własnych przemyśleń i wyników badań.
Teza jest tym, o czym chcesz powiedzieć światu swoją pracą. Może to być pomysł interpretacyjny, ciekawe porównanie, efekt wnikliwej analizy, nowe rozwiązanie lub demonstracja związku lub wpływu. Nie należy mylić pracy magisterskiej z tematem pracy magisterskiej. Praca jest odpowiedzią na problem badawczy na ten temat.
Za pomocą tezy pracy dyplomowej student udowadnia, że potrafi samodzielnie myśleć i powiedzieć coś świeżego, nowego i innowacyjnego na wybrany przez siebie temat. Tylko poprawnie zaprojektowana teza pozwala na stworzenie pracy ciekawej, czytanej nie z przymusu, ale z zainteresowaniem.
Teza ta nie może być jednak tautologią (zob. Wikipedia): Tautologie są zdaniami analitycznymi apriorycznymi – niezależnymi od doświadczenia, (koniecznymi i ogólnymi), wyrażającymi tylko to, co zawiera się w przedmiocie zdania, wyjaśniającymi (tłumaczącymi) tylko wiedzę, która już posiadany.
W pracy dyplomowej typu projektowo-badawczej teza zwykle jest określona, ale cel powinien być jasno określony w stosunku do zakresu pracy wskazanego na stronie głównej.
Hipoteza naukowa to założenie, które powinno wynikać z aktualnego stanu badań, czyli czy istnieje już teoria wyjaśniająca pewien fakt. W przeciwnym razie hipoteza byłaby zasadniczo bezsensowna. Hipoteza musi spełniać następujące warunki:
- dotyczą ważnych zagadnień z danej dziedziny nauki,
- nie są sprzeczne z wcześniej zweryfikowanymi oświadczeniami,
- być jasno określone i weryfikowalne.
Testowanie hipotezy polega na potwierdzeniu jej zgodności z najnowszym poziomem wiedzy naukowej oraz wynikami testów empirycznych.